धनगढी– नेपालमा वार्षिक १० देखि १२ लाख मेट्रिक टन धान अपुग हुने गरेको तथ्याङ्कले देखाएको छ । नेपालमा वार्षिक ६५ लाख मेट्रिक टन धान आवश्यक रहेकोमा उत्पादन भने वार्षिक ५५/५६ लाख मेट्रिक टनको हाराहारी रहेको कृषि मन्त्रालयको तथ्याङ्क छ ।
गएको आर्थिक वर्षमा नेपालले ३७ अर्ब रुपैयाँको धान, चामल र कनिका आयात गरेको छ । नेपाल कृषिप्रधान देश भए पनि धान, चामलसहित खाद्यान्न आयात हुने गरेको छ । गएको बिहीवारदेखि भारतले बासमतीबाहेकका चामल निकासीमा रोक लगाएपछि यसको असर नेपालमा पनि पर्ने सम्भावना छ । कृषिविज्ञ हरिकृष्ण उप्रेतीका अनुसार तत्काल सरकारले कुटनीतिक तहमा छलफल गरी भारतसँग आग्रह गरेर सहजीकरण गर्नुपर्छ ।
नेपालले धानसँगै गहुँ, मकै, कोदो, फापर र अन्य नगदेबाली उत्पादनलाई जोड दिएर आयातको निर्भरतालाई घटाउँदै लैजानुपर्ने उहाँले बताउनुभयो । भारतले निकासीमा कडाइ गरेमा अरू देशबाट ल्याउन पहल गर्नुपर्ने, नेपालमा उत्पादन भएको धानबालीलाई किसानबाट न्यूनतम समर्थन मूल्यमा खरिद गरी माैज्दात राख्नुपर्ने, अवैधरूपमा हुने धानको निकासी रोक्नुपर्ने र चैते धान तथा अरू अन्नबालीको उत्पादन बढाउनेतर्फ ध्यान दिनुपर्नेमा विज्ञ उप्रेतीको जोड छ ।
पछिल्ला वर्ष नेपालीको भात खाने बानी बढ्दै गएकोले चामलको माग बढिरहेको छ । उपभोक्ताले खानेबानीमा परिर्वतन गर्नुपर्ने, चामलबाहेक अरू खाद्यवस्तु खाने र खानेकुरा खेर फाल्ने प्रवृत्तिलाई रोक्नुपर्नेमा विज्ञको जोड छ । यस्तै सरकारले मल–बिउलाई सहज बनाउने, बाँझो जग्गालाई उपयोग गर्ने र सिँचाइको क्षेत्र बढाउने हो भने धान उत्पादन बढाउन सकिने कृषिविज्ञले बताएका छन् ।
